मुंबई प्रतिनिधी: महेश कदम
सलाम बॉम्बे फाउंडेशन मीडिया अकादमीच्या विद्यार्थ्यांचे मीडियाची क्षमता व व्यापकता दर्शविणारे अनोखे व्हर्च्युअल प्रदर्शन
संपूर्ण जगभर पसरलेल्या कोविड – १९ मुळे निर्माण झालेल्या लॉकडाऊन दरम्यान सलाम बॉम्बे फाऊंडेशन आणि सेंट झेविअर्स बीएमएम कॉलेज संयुक्त विद्यमाने आर्थिकदृष्ट्या गरजू कुटुंबातील मुलांमध्ये मीडिया क्षेत्रातील करिअर बद्दल जागृतीचे कार्य केले जात आहे.
नेल्सन मंडेला म्हणतात, “शिक्षण हे सर्वात शक्तिशाली शस्त्र आहे ज्याचा वापर करून तुम्ही जग बदलू शकता”. त्यांच्या ह्याच ओळींना साजेसा असा आंतरराष्ट्रीय शिक्षण दिनाच्या निमित्ताने सेंट झेविअर्स बीएमएम कॉलेजच्या सहकार्यातून सलाम बॉम्बे फाऊंडेशन मीडिया अॅकॅडमीतर्फे #EducationBeyondBooks (पुस्तकाच्या पलीकडील शिक्षण) या नावाचे एक अनोखे व्हर्च्युअल प्रदर्शन आयोजित केले आहे. कोरोना महामारीच्या पार्श्वभूवर सर्व देशभर बंद असल्याने संपूर्ण शिक्षण व्यवस्था ऑनलाईन झालेली आहे. ह्यातून प्रेरित होऊन संस्थेने ‘ई-लर्निंग – अ कॅटॅलिटिक ट्रान्झिशन’ या थीमसह ऑनलाइन प्रदर्शन आयोजित केले आहे. मागील वर्षी सुरू झालेला हा उपक्रम खासगी आणि महानगरपालिका शाळांतील विद्यार्थ्यांना मदत करणारा एक परस्परसंवादी अभ्यास अनुभव म्हणून डिझाइन करण्यात आला होता, ज्याद्वारे मीडियाची शक्ती समजून घेण्यास आणि करियरच्या माहितीची निवड करण्यासाठी विद्यार्थी प्रेरित होतील.
भारतातील माध्यमिक शिक्षणाची एक महत्वाची बाब म्हणजे विद्यार्थ्यांचा गळतीचा दर. मानव संसाधन आणि विकास मंत्रालयाच्या मते, भारतातील 36.37% मुले वर्ग ८ पर्यंत शाळा सोडतात (शैक्षणिक आकडेवारी एका दृष्टीक्षेपात, २०१४). सध्याची शिक्षण प्रणाली विद्यार्थ्यांना संबंधित करियरसाठी तयार करत नसली तरी, विद्यमान स्किलिंग इकोसिस्टम अल्पकालीन कौशल्य विकास पुरविण्यावर लक्ष केंद्रित करते. सलाम बॉम्बे फाउंडेशनने या आव्हानांचा सामना केला आहे आणि हे शिकले आहे की शिक्षणाबरोबरच दिलेली कौशल्ये एक्सपोजर प्रदान करतात, आकांक्षा विकसित करतात आणि विद्यार्थ्यांना नियमितपणे शाळेत जाण्यासाठी आणि त्यांचे शिक्षण पूर्ण करण्यास प्रेरित करतात. शाळेत असताना विद्यार्थ्यांना व्यावसायिक प्रशिक्षण देण्याचे आणखी महत्त्वाचे पैलू म्हणजे त्यांना तयार करण्यात मदत करण्याची संधी कामाच्या वातावरणाला यशस्वीरित्या नेव्हिगेट करण्यासाठी संवाद, समस्या सोडवणे, निर्णय घेण्याची क्षमता आणि डिजिटल जगाशी सामना करण्याची क्षमता यासारख्या कौशल्यांबरोबर विद्यार्थ्यांना तयार करणे हे काही महत्त्वपूर्ण घटक आहेत जे नोकरतीसाठी नियुक्ती करणारे लोक उमेदवारांमध्ये शोधतात.
व्हर्च्युअल प्रदर्शनाविषयी बोलताना राजश्री कदम, उपाध्यक्षा , प्रोजेक्ट्स (आर्ट्स अँड मीडिया) म्हणाल्या, “या उपक्रमाचे उद्दीष्ट तरुण विद्यार्थ्यांना करियरचे पर्याय शोधण्यासाठी प्रेरित करणे आहे जे करियर केवळ रोमांचकच नाही तर अनेक संधीही उपलब्ध असणारे आहेत. खासगी आणि सरकारी दोन्ही शाळांमधील विद्यार्थ्यांसाठी, या क्षेत्राविषयी फार मर्यादित ज्ञान आहे. त्यांनी दूरदर्शनवर पत्रकार पाहिले आहेत आणि वर्तमानपत्रे वाचली आहेत. पण त्यांनी माध्यमांचा अभ्यास करणे किंवा स्वतः क्षेत्रात करिअर करण्याचा विचार केला नाही आणि त्यांचा हा दृष्टिकोन पूर्णपणे बदलण्याच्या उद्देशाने हा उपक्रम आहे. माध्यमांची शक्ती समजून घेण्यात आणि त्यांची ओळख पटवून देण्यासाठी आणि करियरच्या माहितीची निवड करण्यात मदत करण्यासाठी हा एक परस्परसंवादी शिकण्याचा अनुभव आहे. ‘#EducationBeyondBooks’ या प्रदर्शनामध्ये समाजातील विविध स्तरातील विद्यार्थ्यांना – खासगी शैक्षणिक संस्था तसेच सरकारी शाळांमधील विद्यार्थ्यांना मीडिया सारख्या विस्तृत क्षेत्राकडे कल वाढविण्यासाठी प्रोत्साहित करण्यावर भर देण्यात आला आहे.”
शिक्षण आणि कौशल्य विकासाचे एकत्रीकरण करण्याचे महत्त्व ओळखून सलाम बॉम्बे फाउंडेशन आपल्या व्यावसायिक कौशल्य विकास कार्यक्रम – Project Résumé या माध्यमातून ही दरी भरून काढत आहे. हा कार्यक्रम औपचारिक माध्यमिक शासकीय शाळा प्रणालीत सेट करण्यात आला आहे आणि त्यात चार महत्त्वाचे व्यावसायिक कौशल्य विकास कार्यक्रम आहेत ज्यात मीडिया अकादमी, कला अकादमी, क्रीडा अकादमी आणि Skills@School प्रोग्राम आहे.
सलाम बॉम्बे फाउंडेशनची मीडिया अकादमी दोन महत्त्वपूर्ण साधनांसह विद्यार्थ्यांना सुसज्ज करते – एक व्यासपीठ आणि एक आवाज, युवकांना त्यांच्या अमर्याद क्षमतेचा शोध घेण्यास आणि त्यावर विश्वास ठेवण्यास मदत करण्यावर लक्ष केंद्रित करते. हा तीन वर्षांचा कार्यक्रम विद्यार्थ्यांना पत्रकारिता, छायाचित्रण, मुद्रण उत्पादन आणि डिझाइन या विषयांत प्रशिक्षण देते. त्यांना संप्रेषण, लेखन आणि परस्पर कौशल्य विकसित करण्यास मदत करतो. ऑनलाईन प्रदर्शन हिंदी आणि इंग्रजी भाषेत उपलब्ध आहे, ज्यात प्रिंट मीडिया, रेडिओ, टीव्ही, सोशल मीडिया, जनसंपर्क, छायाचित्रण आणि चित्रपट बनवणे यावर थेट स्टॉल्स आणि वेबिनार आहेत. एक लाइव्ह चॅट कॉर्नर देखील असेल जेथे सहभागी तज्ञांच्या मुलाखतींमध्ये प्रवेश करू शकतात. सादर प्रदर्शन २४ जानेवारी २०२१ रोजी लाँच केल्यापासून ते मार्च २०२१ अखेरपर्यंत सुरू राहील आणि www.sbfmediaexhibition.com वर बघता येईल.
*सलाम बॉम्बे फाउंडेशन बद्दलः*
सलाम बॉम्बे फाउंडेशनने २००२ मध्ये मुंबईच्या झोपडपट्टीत वाढणार्या १२ ते १ ७ वर्षांच्या किशोर मुलांबरोबर काम करण्यासाठी सुरुवात केली. ही मुले अत्यंत गरीबीने आणि ‘धोकादायक’ वातावरणात राहतात. ते ज्या शाळांमध्ये जातात त्यांच्याकडे वैयक्तिक लक्ष, करिअर मार्गदर्शन किंवा मनाला उत्तेजन देणार्या कार्यक्रमांमध्ये प्रवेश देण्याची संसाधने नाहीत. बरेच लोक कुपोषित आहेत आणि त्यांना तंबाखूजन्य पदार्थांच्या वापराचा धोका आहे. ते आर्थिकदृष्ट्या अडचणी असलेल्या घरांमधून येतात आणि त्यांना घरातून माध्यमिक शाळा सोडण्याचे आणि नोकरी मिळवून त्यांच्या कुटुंबियांना मदत करणे दबाव आणला जातो.
हि वास्तविकता लक्षात घेऊन , सलाम बॉम्बे फाउंडेशनने मुलांना साजेशी , कलात्मक शैक्षणिक साधने व जीवन कौशल्ये विकसित करण्याची क्षमता आणि ही किशोरांचे सर्वांगीण व्यक्तिमत्त्वात विकसित होण्याची व त्यांच्या आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी व नेतृत्व करण्यास सक्षम होऊन सामाजिक समस्यांना सामोरे जाण्याची क्षमता विकसित करण्यावर भर देत आहे.
फाउंडेशन मुलांचे आरोग्य, शिक्षण आणि उदरनिर्वाहाविषयी योग्य निवडी करुन त्यांना उज्ज्वल भविष्यासह संपन्नतेची खात्री करुन देऊन शाळेत ठेवते. शालेय नेतृत्व आणि वकिलांचे कार्यक्रम “जोखीम” किशोरांना त्यांच्या जीवनात बदल घडवून आणण्यासाठी आवश्यक असलेल्या कौशल्यांनी सुसज्ज करतात. क्रीडा, कला आणि माध्यम अकादमी त्यांना स्वत: ला व्यक्त करण्यासाठी आणि आत्म-सन्मान निर्माण करणार्या कामगिरीच्या संधी प्रदान करण्यास प्रोत्साहित करतात. Skills@school कार्यक्रमामुळे त्यांची करियर क्षेत्र विस्तृत होते आणि त्यांना शाश्वत करिअरसाठी व्यावसायिक कौशल्य प्रदान करते. अशाप्रकारे सलाम बॉम्बे उपक्रम आत्मविश्वास वाढवतात, असुरक्षित किशोरांना अर्धवेळ कमावण्याचे साधन देतात आणि शाळेत ठेऊन आणि त्यांची संपूर्ण क्षमता शोधण्यासाठी साधने उपलब्ध करून देतात.
अधिक माहितीसाठी, कृपया *www.salaambombay.org* ला भेट द्या.
